قسامه چیست و از آن چه می دانید؟
در برخورد با پرونده های حقوقی یا کیفری ممکن است شما هم به عبارت قسامه برخورد کرده باشید. این کلمه ریشه در کلمه قسم داشته و می تواند یکی از روش های اثبات جرم در مبانی فقه و حقوق اسلامی باشد.
قسامه می تواند راهی برای اثبات جرم محسوب شود. در حقیقت این روش می تواند به عنوان یک مدرک و سند برای اثبات حقیقت تلقی شود. البته باید در نظر داشت که در رابطه با هر نوع جرم به دلیل نبود دلایل کافی نمی توان از روش قسامه استفاده کرد! این روش فقط برای اثبات جرم یا بی گناهی در رابطه با اتهامات مربوط به جنایاتی که منجر به قصاص یا دیه می شود، می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
نحوه اجرای قسامه برای جنایت منجر به قتل عمد و قتل غیر عمد
طبق قانون مجازات اسلامی برای اثبات گناهکار بودن قاتل در رابطه با پرونده های قتل عمد از طریق قسامه، باید 50 مرد از خویشان و بستگان فرد شاکی که نسبت خونی با وی دارند، سوگند بخورند که فرد متهم، قاتل است و یا سوگند بخورند که از قاتل بودن متهم اطلاع دارند. البته فرد شاکی(چه زن و چه مرد) هم می تواند جزو این 50 نفر به حساب آید.
قسامه برای پرونده های قتل غیر عمد با 25 نفر از افرادی که قسم می خورند هم می تواند پیش برود. پرونده های قتل غیر عمد می تواند به دو بخش خطا و شبه عمد تقسیم شوند. در هر دو این پرونده ها با 25 نفر از اعضای خانواده و بستگان فرد شاکی می توان قسامه را انجام داد.
قسامه در رابطه با پرونده های دیه
همانطور که در ابتدای این مقاله هم توضیح دادیم، قسامه برای اثبات گناهکار بودن یا بی گناه بودن متهم است آن هم فقط در پرونده های مربوط به قتل و دیه.
تعداد قسم هایی که برای جرم منجر به پرداخت دیه، لازم است طبق قانون مجازات اسلامی عبارتند از:
. جرمی که منجر به پرداخت دیه کامل است: 6 قسم
. جرمی که منجر به پرداخت پنج ششم دیه کامل است: 5 قسم
. جرمی که منجر به پرداخت دو سوم دیه کامل است: 4 قسم
. جرمی که منجر به پرداخت نصف دیه کامل است: 3 قسم
. جرمی که منجر به پرداخت یک سوم دیه کامل است: 2 قسم
. جرمی که منجر به پرداخت یک ششم دیه کامل است یا حتی کمتر از آن:1 قسم
شرایط قسامه
قسامه به معنی مجموع قسم هاست و شاکی برای اثبات جنایت(عمد و غیر عمد) و متهم هم برای اثبات بی گناهی خود می تواند از آن استفاده کند. برای احراز و اجرای قسامه دو شرط اصلی باید وجود داشته باشد:
وجود لوث برای قاضی
به معنی این است که قاضی دلایل و مدارک کافی بر علیه متهم را در دست ندارد اما از طرف دیگر دلایلی هم برای گناهکار بودن آن فرد به دست آمده است و به استناد این مدارک قاضی، ظن و گمانش بر این است که این فرد، مجرم اصلی است.
مثلا فردی با لباس های خونین را بالای جنازه ای دستگیر کرده اند و مدارک نشاندهنده آن است که این فرد برای مقتول پیام های تهدید آمیز هم می فرستاده است. اما چون نه کسی او را در حین ارتکاب جرم دیده و نه خودش اعتراف به این کار می کند، از نگاه قاضی ظن و گمان بر علیه این مرد وجود دارد.
عدم وجود دلایل کافی برای اثبات جنایت
یعنی فرد شاکی برای ادعای خود دلایل کافی نداشته باشد از طرف دیگر متهم هم اعتراف به جنایت نکند. مدارک و مستندات درج در پرونده هم نتواند به قاضی کمک چندانی نماید.
سوگند یا همان قسم خوردن آخرین کاری است که می توان در دادگاه برای اثبات گناه یا بیگناهی از آن استفاده کرد.
قسامه چگونه انجام می شود؟
اگر دو شرط بالا برای انجام قسامه وجود داشت، مراحل زیر به ترتیب عملی خواهد شد:
. ابتدا دادگاه از متهم می خواهد برای اثبات بی گناهی خودش دلایلی ارائه کند.
. اگر متهم نتوانست دلیل محکمی برای بی گناهی خویش تقدیم دادگاه نماید، شاکی می تواند دو کار را انجام دهد:
1) خود فرد شاکی قسامه را انجام دهد و بستگان و خویشان خود را برای انجام قسامه فرا بخواند. (در این روش پس از قسامه متهم قصاص می شود یا دیه باید پرداخت کند)
2) شاکی از متهم می خواهد که قسم بخورد. اگر متهم قسامه را انجام داد، بی گناه شناخته شده و دیگر شاکی نمی تواند بر علیه او شکایت نماید. اگر متهم قسامه را انجام نداد، باید دیه بپردازد و نمی تواند قسامه شاکی را رد کند.
نکته
اگر شاکی هیچکدام از دو کار بالا را انجام نداد، متهم می تواند آزاد شود اما شاکی می تواند هر زمان که اراده کند تقاضای قسامه از متهم را داشته باشد.
مورد بعدی اینکه اجرای قسامه باید از طرف شاکی یا متهم باشد و در این رابطه وکالت به شخص سوم پذیرفته نیست.
